نامی ترین بنای سراسر دوره ساسانی کاخی است که خسرو اول در تیسفون ساخت و طاق یا ایوان کسری (تالار خسرو) نام دارد. ابن خرداد «جغرافیدان» آن را زیباترین بنایی نامیده است که با آجر و گچ ساخته شده است، در حالی که مردم عظمت آن را چنان چشمگیر می دیدند که دشوار می توانستند ساخت آن را به دست بشر بپذیرند و تصور می کردند که به دست پریان ساخته شده است. ایوان مدائن یا طاق کسری واقع در شهر مدائن در کشور عراق از بناهای مهم شیوه پارتی است. بخشی از اسکلت بارگاه عظیم خسرو هنوز پابرجاست و نمای کامل آن تا سال ???? که بخشی از آن در پی سیلی ویرانگر فرو ریخت، برپا بود. مهمترین قسمت این کاخ مدخل اصلی آن است که به شکل ایوانی عریض و مرتفع روبه خارج ساخته شده بود و تالار مستطیل شکلی در پشت آن قرار داشته است. طاق بزرگ هلالی قسمت مرکزی رامی پوشاند. در طرفین بخش مرکزی که محور اصلی بنا را تشکیل می داد راهروها اتاقها و تالارها با پوشش گنبدی وگهواره ای قرار داشتند. نور تالار اصلی به وسیله یکصدوپنجاه دریچه تأمین می شده است. طاق ضربی عظیم ایوان کسری ?? متر بلندا، ?? متر پهنا و ?? متر درازا دارد و این بزرگترین طاقی است در جهان که بدون داربست طاق زنی، در نمایی ساخته شده و بزرگی آن دو برابر طاقی است که ??? سال پیش اردشیر اول در کاخ خود در فیروزآباد بنا کرد. طاق بزرگ ایوان مدائن برروی دیواره های سرتاسری وبدون ستون بنا شده بود. پهنای پایه ها در قسمت زیر طاق چهار و در پائین هفت متر است، ضخامت طاق حتی در تارک آن به یک متر می رسید. نقشه بنا اگرچه غیرعادی، ولی اساساً ساده بود و تأثیر آن بیشتر ناشی از عظمت بنا بود. ایوان بزرگ از طریق چند اطاق کوچک به یک تالار بزرگ بسته متصل بود و اطراف تمام بخش مرکزی را دالانها و اطاق های دراز دارای طاق ضربی گرفته بود. قسمت جلویی هلالی بزرگ و بخشی از نمای اصلی کاخ هنوز پابرجا است. نمای بدون روزنه کاخ تیسفون به چهار طبقه تقسیم شده و به وسیله طاقی ها و نیم ستونهایی دراطراف آنها تزیین شده بود. درترکیب نمای خارجی کاخ، تاثیر معماری آشور به چشم می خورد. خصوصیات زیادی در این بنا مشاهده می شود. اما ویژگی معماری ایران در آن به خوبی آشکار است، یکی استفاده از تناسبات طلایی ایرانی است که از آن مستطیلی به اندازه ?? گز در??گز به دست آمده(??/??*??/??متر)و در وسط آن طاقی ساخته شده است. دیگری هم استفاده از مصالح معمولی یا مصالح خشتی است و نه سنگ تراش پیشرفتگی ها و بقیه نکات همه و همه به صورت محاسبه های دقیق بوده است. محاسبه های فنی دقیقی که قبل از کار ساختمانی انجام می شده در ساخت این بنا به خوبی مشاهده می شود. فضای خالی ایجاد شده توسط ایوان را با تزئین نما و استفاده از ستونهای توکار، اسپرها و طاقچه هایی که در شش طبقه ترتیب یافته و بالای آن یک ردیف کنگره سنتی قرار داشت، جبران کرده بودند. دیوارهای داخل بنا تزئینات مفصل داشت و با استفاده از مرمر رنگی برداشته شده از کلیسای انطاکیه و موزائیکهای شیشه ای تزئین شده بود. کفها را با استفاده از صفحات مرمر ضخیم که با قالیهای ابریشمی دارای نقشه باغی و درخت و جویهای آب مفروش بود، پوشانده بودند. گفتنی است نقاشی ها و حجاریهایی که به چشم می خورد، این خود نشان می دهد که هنر نقاشی در این زمان بیش از زمان اشکانی استقبال می شده است
